Aşağıda ticari hayatın olmazsa olmazı olan, ödeme aracı yerine geçen çeklerin kanuni ibraz süreleri hakkında yasal mevzuatlar ve Covid-19  çerçevesinde bilgi vermeyi amaçlıyoruz.Bilindiği üzere çeklerin bankaya ibraz edilmesine ilişkin kanuni süreler bir hayli sınırlıdır. Dünya genelinde akabinde ise ülkemizde ortaya çıkan Corona Virüs Salgını (Covid-19) nedeniyle yetkili makamlar uyulması gereken talimatları bildirirken diğer yandan da  hastalığın daha fazla yayılmasını önlemek için ülkemizde 65+ yaş üstü kişilerin sokağa çıkmasının yasaklanması gibi birtakım kararlar almaktadırlar. Birçok ülkede tüm vatandaşlar bakımından sokağa çıkma yasağı ilan edilmektedir. Bizim ülkemizde de genel bir sokağa çıkma yasağı kararı alınması ihtimaline binaen çekin yetkili ve meşru hamil sıfatında olan kişinin bu yasak kapsamında yer alması halinde ibraz sürelerine etkisini ve mücbir sebep konusunu açıklamak isteriz.Covid-19’un ülkemizde ve dünya genelinde yarattığı etkiye bakıldığında açıkça mücbir sebep teşkil ettiğine işaret etmektedir.

6100 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 811. Maddesinde çeklerin ibrazı ile ilgili mücbir sebep hükümleri yer almaktadır.

TTK 811/1. Madde:

“Kanunen belirli olan süreler içinde çekin ibrazı veya protesto edilmesi veya buna denk bir belirlemenin yapılması, bir devletin mevzuatı veya herhangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkânsız bir engel nedeniyle gerçekleştirilememişse, bu işlemler için belirli olan süreler uzar.”

TTK 811/2. Madde:

“Hamil, mücbir sebebi gecikmeksizin kendi cirantasına ihbar etmeye ve bu ihbarı çeke veya alonja kaydedip, bunun altına, yerini ve tarihini yazarak imzalamakla zorunludur. 723 üncü madde hükümleri burada da uygulanır.”

TTK 811/3. Madde:

“Mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonra hamil, çeki gecikmeksizin ödeme amacıyla ibraz etmek ve gereğinde protesto veya buna eş değerde bir belirlemeyi yaptırmak zorundadır.”

TTK 811/4. Madde:

“Mücbir sebep, ibraz süresinin bitiminden önce olmak şartıyla, hamilin bu sebebi kendinden önce gelen borçluya ihbar ettiği günden itibaren onbeş günden fazla devam ederse, çekin ibrazına ve protesto çekilmesine veya buna eş değerde bir belirlemeye gerek kalmaksızın başvurma hakkı kullanılabilir.”

TTK 811/5. Madde:

“Hamilin veya çeki ibraz etmekle, protesto çekmekle ya da aynı nitelikte bir belirlemeyi yaptırmakla görevlendirdiği kişinin, sadece kendileriyle ilgili olgular mücbir sebep sayılmaz”

Yukarıda yer alan açıklamalarımız ışığında, 21.01.2020 tarihinde yayınlanan genelge ile sokağa çıkma yasağı ile karşılaşan yetkili ve meşru hamiller açısından mücbir sebep gerçekleşmektedir ve bu doğrultuda mücbir sebep hükümleri uygulama alanı bulmaktadır. Yani kanunun 811/1 maddesi uyarınca yasak kapsamında yer alan kişiler bakımından ibraz süreleri uzayacaktır.

Ancak ibraz süreleri uzamasına rağmen hamilin üzerine düşen bir takım yükümlülükler bulunmaktadır. Bu yükümlülükleri yasal mevzuat çerçevesinde açıklamak gerekirse;

 

1. TTK’nın 811/2 maddesi uyarınca; hamil mücbir sebebin gerçekleşmesi üzerine bu durumu kendi cirantasına ihbar etmeye ve ihbarı çeke veya alonja kaydedip, bunun altına yerini tarihini yazarak imzalaması gerekmektedir. İhbarın hangi şekilde yapılacağı ise hususu ise aynı kanunun 723. Maddesinde belirtilmiştir. TTK’nın 723/5 uyarınca ihbarın noter kanalı ile yapılması gerektiği belirtilmiştir. Ancak bu yasak kapsamında olan kişilerin evlerinden dışarı çıkıp, noter kanalıyla ihbarda bulunması mümkün değildir. Bu doğrultuda ihbarı, vekil tayin ettiği kişi ile yapması gerekmektedir.

 

2. TTK’nın 811/3 maddesi uyarınca; mücbir sebebin ortadan kalkması ile birlikte yetkili ve meşru hamil gecikmeksizin çeki ödeme amacıyla bankaya ibraz etmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda sokağa çıkma yasağının kaldırılmasının ardından gecikmeksizin çekten doğan hakların korunması için protesto, çekin ibrazı gibi işlemlerin tesis edilmesi gerekmektedir.

 

3. TTK’nın 811/4. Maddesi uyarınca; mücbir sebep, ibraz süresinin bitiminden önce gerçekleşmek kaydıyla, hamilin bu sebebi kendinden önce gelen borçluya ihbar ettiği günden itibaren 15 günden fazla devam ederse, hamil başvurma haklarını kullanmak için çekin ibrazına ve protesto v.s işlemlere bağlı kalmaksızın başvurma hakkını kullanabilecektir. Hamil bu madde kapsamında başvuru haklarını kullanabilmesi için aynı maddenin yukarıda belirtmiş olduğumuz 2. Fıkrasında yer alan yükümlülükleri yerine getirmesi gerekmektedir.

Ancak önemle belirtmek isteriz ki; mücbir sebep halinin sadece yetkili ve meşru hamil veya başvuru haklarının kullanılabilmesi için yapılacak olan iş ve işlemler bakımından görevlendirdiği kişiler açısından da mücbir sebep oluşmuş olması gerekmektedir. Bu doğrultuda TTK’nın 811/5. Fıkrası, mücbir sebep halinin kişisel sebeplere dayandırılmayacağına açıkça işaret etmektedir.